در این نشست که توسط انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات در ۲۲ شهریور ۱۴۰۰ برگزار شد آقایان دکتر رسول صادقی، رئیس موسسه تحقیقات جمعیت کشور، دکتر عباس قنبری باغستان، استادیار گروه ارتباطات و مدیرکل روابط عمومی دانشگاه تهران، و دکتر سیدعسگر موسوی، استاد انسان شناسی دانشگاه افغانستان به ایراد سخنرانی پرداختند. آقای دکتر صادقی مبحث ادغام آموزشی کودکان پناهنده افغانستانی را مطرح کردند. در ابتدا ایشان به این نکته اشاره کردند که جمهوری اسلامی ایران در طول چهار دهه اخیر میزبان بیش از سه میلیون پناهنده از افغانستان بوده است. تجربه چهار دهه زندگی پناهندگان در ایران همراه با ساختار جوان جمعیتی و سطح بالای باروری آنها، موجب شده که اکنون با حجم زیاد کودکان پناهنده مواجهه باشیم. ارائه خدمات و ادغام آموزشی حجم قابل توجهی از کودکان پناهنده (حتی افراد فاقد مدرک اقامتی)، یکی از ابعاد مهم ادغام اجتماعی پناهندگان در ایران محسوب می شود. بدون شک، نقطه عطف سیاست ادغام آموزشی، دستور مقام معظم رهبری در سال نود و چهار است که بر اساس آن هیچ کودک افغانستانی، حتی کسانی که به‌صورت غیرقانونی و بدون مدرک در ایران حضور دارند، نباید از تحصیل بازبمانند و همه آن ها باید در مدارس ایرانی ثبت نام شوند.
در ادامه ایشان بیان داشتند افغانستان یکی از پایین ترین میزان های باسوادی در جهان را دارد. هنگام ورود پناهندگان به ایران در سال ۱۳۵۸ کمتر از ۱۰ درصدشان باسواد بوده اند. بعد از چهار دهه میزان باسوادی پناهندگان به ۶۴ درصد افزایش یافته است. همچنین، تفاوت های بین نسلی محسوسی به لحاظ سواد و آموزش در میان پناهندگان در ایران رخ داده است، نسل دومی ها با تفاوت چشمگیری نسبت به نسل اول قرار گرفته و میزان باسوادی آنها به ایرانی ها نزدیک شده است. بعلاوه، بررسی شاخص تحرک بین نسلی تحصیلی در بین پناهندگان نشان داد کودکان و جوانان پناهنده (به ویژه نسل دومی ها و دختران) در مقایسه با والدین خود تحرک تحصیلی صعودی قابل چشمگیری را تجربه کرده اند. همچنین، تعداد دانش آموزان پناهنده از رقم ۱۲۰ هزار نفر در سال ۱۳۷۰ به بیش از نیم میلیون نفر در سال ۱۳۹۸ افزایش یافته است. محاسبه نرخ پوشش تحصیلی واقعی یا نرخ خالص ثبت نام جمعیت لازم التعلیم (۱۷-۶ سال) نشان می دهد که در دو دهه اخیر (۹۵-۱۳۷۵) مقدار این شاخص از ۴۹ به ۶۹ درصد افزایش قابل توجهی یافته است. از اینرو، طی دو دهه اخیر (۱۳۹۵-۱۳۷۵) نرخ خالص ثبت نام کودکان پناهنده در مقطع ابتدایی (سنین۱۱-۶ سال) از ۵۹ به ۷۸ درصد، دوره متوسطه اول (سنین ۱۴-۱۲ سال) از ۵۱ به ۷۶ درصد و دوره متوسطه دوم (سنین ۱۷-۱۵ سال) از ۲۵ به ۴۲ درصد افزایش یافته است. مقایسه تفاوت های بومی- مهاجر در نرخ پوشش تحصیلی نشان داد تفاوت در نرخ پوشش تحصیلی کودکان پناهنده با ایرانی ها در تمام مقاطع آموزشی در طول دو دهه اخیر کاهش یافته است. البته، بیشترین تفاوت در نرح پوشش تحصیلی مربوط به مقطع آموزشی متوسطه دوم است. در واقع، کودکان پناهنده زودتر ترک تحصیل کرده و جذب بازار کار می شوند. در پایان ایشان اشاره کردند که علیرغم بهبود وضعیت و پیشرفت آموزشی و تحصیلی کودکان و فرزندان پناهندگان در ایران، هنوز شکاف آموزشی و تحصیلی با همتایان ایرانی وجود دارد. در تحلیل این تفاوت ها و نابرابری ها چهار عامل کلیدی نظیر”خاستگاه اقتصادی – اجتماعی خانواده”، “هنجارهای فرهنگی”، “اثرات نهادی و سیاست ها” و “حمایت های مالی اندک بینالمللی” مهم و اثرگذار می باشند.
