تحولات جمعیتی شهر تهران در یک قرن اخیر : فرصت ها و چالش ها

یکی از ابعاد مهم مدیریت و برنامه­ریزی شهری، پویایی جمعیت و توزیع فضایی آن است. این پژوهش با استفاده از تحلیل ثانویه منابع مختلف داده­ای به­ویژه سرشماری­های جمعیتی قصد دارد به این سوالات پاسخ دهد: شهر تهران چه تحولات جمعیتی در قرن چهاردهم هجری شمسی تجربه کرده است؟ و اینکه تهران با چه ویژگی­ها و مسائل و چالش‌های جمعیتی وارد قرن پانزدهم هجری شمسی خواهد شد؟. نتایج پژوهش نشان داد که تهران، در طول یک قرن از شهری با حدود ۲۰۰ هزار نفر جمعیت به یکی از بزرگ‌ترین کلان­شهرهای جهان تبدیل شده است. روزگار این شهر در ابتدای قرن چهاردهم هجری شمسی با انتهای آن بسیار متفاوت است، و پویایی جمعیت یکی از مهم‌ترین اجزای این تفاوت است. آینده نیز قطعاً متفاوت خواهد بود، تاحدی به‌دلیل تغییرات جمعیتی که اکنون در حال شکل­گیری است. بنابراین، تغییرات جمعیتی یکی از پیشران‌های عمده مؤثر بر تحولات اجتماعی، اقتصادی و محیط‌زیستی شهر تهران است. بعلاوه بر اساس نتایج این پژوهش، رشد شتابان جمعیتی، مهاجرپذیری بالا، گسترش حومه و پیرامونی­شدن منحط شهر، تغییر ترکیب جمعیت و تنوع قومی شکل گرفته ناشی از مهاجرت، توزیع فضایی نابرابر، الگوهای جدید تشکیل خانواده، باروری خیلی پایین، و سالمندی جمعیت، مسائل و چالش­های جمعیتی تهران در آغاز قرن پانزدهم هجری شمسی هستند. از اینرو، یکی از چالش­های اصلی توسعه و مدیریت شهری در آینده، عواقب تغییرات جمعیتی خواهد بود. بر این اساس، توجه به مؤلفه‌های جمعیتی در برنامه­ریزی و مدیریت اجتماعی شهر، بسیار مهم و کلیدی است.