مقوله توسعه و چالشهای پیشروی آن در مناطق غرب کشور، از جمله موضوعاتی است که پرداختن به ابعاد مختلف آن توسط مراکز علمی و پژوهشی کشور مورد واکاوی قرار میگیرد. در همین رابطه و در راستای ایفای نقش مسئولیت اجتماعی و سازمانی، مؤسسه تحقیقات جمعیت کشور با همکاری پژوهشکده کردستانشناسی (دانشگاه کردستان) نشست تخصصی با موضوع «چالشهای توسعه در مناطق غرب کشور» و با مدیریت آقای دکتر پرویز کفچه از دانشگاه کردستان در تاریخ ۲۱ آذر ۱۴۰۰ برگزار نمود.
در اولین سخنرانی ارائه شده در این نشست، آقای دکتر رشید احمدیفر، جامعهشناس و عضو پیوسته پژوهشکده کردستانشناسی با عنوان «دیالکتیک مرز و توسعه: دشواریهای توسعه در مناطق مرزی» به طرح مباحث خود پرداختند. دکتر احمدیفر با طرح عبارت کلیدی توسعۀ ناپایدار و بدقواره در مناطق مرزی غرب کشور به ارائه مباحث خود پرداختند و ابراز داشتند که عوامل اکولوژیکی، فرهنگ، اجتماع و امنیت از جمله عوامل برسازنده سیاست توسعه در مناطق مرزی است. وی در ادامه سخنان خود ضمن پرداختن به شرایط زمینهای، شرایط مداخلهگر و استراتژیهای اتخاذ شده توسط افراد که وی آنها را فرودستان توسعه مینامد به پیامدهای توسعه ناپایدار پرداختند. دکتر احمدیفر به مباحثی مانند ناپایداری معیشت مرزنشینان، گسترش فقر در ابعاد مختلف، بالا رفتن نرخ بیکاری آشکار و پنهان و اشتغال کاذب، هزینههای انسانی تجارت ناامن، تضعیف اقتصادی محلی و مصرفی شدن جامعه؛ به عنوان مهمترین پیامدهای توسعه بدقواره و ناپایدار در مناطق مرزی غرب کشور یاد کردند.
«پیشران های توسعه در جوامع محلی» عنوان دومین سخنرانی بود که توسط آقای دکتر عادل سلیمانی، جامعهشناس و عضو پیوسته پژوهشکده کردستانشناسی ارائه شد. دکتر سلیمانی با ذکر این نکته که یکی از راهبردهای توانمندسازی جوامع محلی، تقویت سرمایههای اجتماعی، مالی، انسانی، فیزیکی و طبیعی روستاها به مثابه پیشرانهای توسعه در جوامع محلی است که میتوان با مداخله تسهیلگرانه، پیامدهای توسعه نیافتگی را کم رنگ نمود. در این راستا تقویت سرمایههای مالی به عنوان محرک اصلی سایر سرمایهها از جایگاه ویژهای برخوردار است. بنابراین تامین مالی خرد را میتوان به عنوان سازوکار عرضه خدمات مالی گوناگون به گروههای با درآمد پایین تعریف کرد. دراین میان چالشهای توسعه نیافتگی و محرومیت سکونتگاههای روستایی برخی شهرستانهای استانهای غرب کشور، با وجود تله فقر فضایی در روستاهای این منطقه و ضعف خدمات رسانی مالی در روستاهای صعب البعور و پراکنده موجب شده رویکرد مبتنی بر دیدگاه سرمایه اجتماعی در گسست تله فقر فضایی و تامین مالی نواحی روستایی مغفول واقع گردد و بهکارگیری راهبرد سازمانهای مالی اجتماع محور؛ بهعنوان یکی از مصداقهای سرمایه اجتماعی برای تامین مالی روستایی و گسست تله فقر فضایی در راستای توانافزایی آنان از اهمیت ویژه ای برخودار باشد.
سومین سخنرانی در این نشست توسط دکتر عادل عبدالهی، عضو هیات علمی و مدیر گروه اقتصاد جمعیت و سرمایه انسانی مؤسسه با عنوان «چالشها و فرصتهای پیشروی توسعه پایدار در کردستان با تأکید بر منطقه هورامان» ارائه شد. دکتر عبدالهی با اشاره به میراث فرهنگی و ملموس منطقه هورامان مانند برگزاری جشنها و آیینهای اصیل، از این ویژگیِ فرهنگی به عنوان یکی از ظرفیتهای دستیابی به توسعه در هورامان یاد کرد. وی ضمن ارائه شواهد تاریخی تشریح کرد که تداوم مصادیقی از میراث معنوی در هورامان و برگزاری سنتها و مراسم آیینی، مثل مراسم پیرشالیار، نقشی انباشتی در میراث تاریخی و فرهنگی این سرزمین و تبدیل شدن آن به یک منظر فرهنگی داشتهاند. دکتر عبدالهی در ادامه مباحث خود و با توجه به قرار گرفتن منطقه هورامان در فهرست میراث جهانی یونسکو، به چشماندار توسعه هورامان پرداختند و به پیامدهای منفی اشاعه ارزشهای سوداگرایانه و آسیبهای چنین رویکردهایی برای منظر فرهنگی هورامان اشاره کردند. ایشان در ادامه با ارائه شواهد و دادههای میدانی، نشانههای بسترمند شدن کنشهای اقتصادی در منطقه هورامان را مورد بحث و بررسی قرار دادند و از گسترش تورمهای بالا و بی ثباتیهای اقتصادی به عنوان یکی از تهدیدهای جدی برای اقتصاد محلی هورامان یاد کردند. دکتر عبدالهی در پایان سخنان خود، عنوان کردند که با نهادینه شدن ظرفیتها و ارزشهای فرهنگی در کنش اقتصادی و همچنین بهرهگیری از پتانسیل شبکههای اجتماعی میتوان به روند توسعه در منطقه هورامان کمک کرد و اتخاذ رویکردهای فرایندی، پویا و اجتماعی-فرهنگی در کنشهای اقتصادی میتواند در دستیابی به توسعه پایدار راهگشا باشد.
«بررسی چالشهای توسعه در مناطق مرزی روستایی غرب کشور»، عنوان آخرین سخنرانی بود که توسط آقای دکتر ولیاله رستمعلیزاده، جامعهشناس توسعه و عضو هیات علمی مؤسسه ارائه شد. دکتر رستمعلیزاده، در ابتدای سخنان خود ضمن ارائه تصویری از ویژگیها و شرایط مناطق مرزی روستایی کشور، به طور ویژه به بررسی مناطق مرزی روستایی سه استان کردستان، کرمانشاه و ایلام پرداختند. در این بررسی مشخص شد که یک عدم تعادل منطقهای و نابرابری توسعهای میان مناطق مرزی و مناطق مرکزی کشور وجود دارد و سه استان مذکور نیز در میان استانهای مرزی و در شاخصهای توسعه، در جایگاه پایینی قرار دارند. ایشان در ادامه و با عنایت به یافتههای میدانی در خصوص ظرفیتها و قابلیتها و همچنین مسائل و چالشهای این سه استان، به ارائه حوزههای مداخله برای توسعه روستاهای مرزی غرب کشور و این سه استان پرداختند.
در پایان نشست نیز، مباحث و گفتگوهای تکمیلی توسط هر یک از سخنرانان نشست مطرح شد و آقای دکتر کفچه نیز به جمعبندی مباحث مطرح شده پرداختند.
