مؤسسه مطالعات و مدیریت جامع و تخصصی جمعیت کشور با همکاری دانشگاه کردستان نشستی تخصصی را با موضوع «بررسی ابعاد اقتصادی، اجتماعی و جمعیتی پاندمی کرونا» در تاریخ ۳۰ آذر ۱۳۹۹ به‌صورت وبینار برگزار نمود. در اولین سخنرانی ارائه شده در این نشست دکتر عادل عبدالهی مدیر گروه اقتصاد جمعیت و سرمایه انسانی مؤسسه مطالعات جمعیتی به موضوع مکانیسم‌های ارتقای تاب‌آوری اجتماعی و اقتصادی در مواجهه به پاندمی کرونا پرداخت. ایشان با اشاره به گسترش روزافزون تنش‌های اجتماعی و اقتصادی و اجتناب‌ناپذیر شدن ریسک‌ها و خطرات جهانی بر تعدیل و کنترل پیامدهای خطرات و ریسک‌ها و همچنین ضرورت توجه به تاب‌آوری اقتصادی و اجتماعی در مقیاس خُرد و کلان تأکید کرد. دکتر عبدالهی با اشاره به تجربه تاریخی ایرانیان از بحران‌ها و مشکلات طبیعی و غیرطبیعی، مکانیسم‌های ارتقای تاب‌آوری اجتماعی و اقتصادی در مواجهه به پاندمی را تشریح نمود. ازجمله مکانیسم‌هایی مطرح شده: اطلاع‌رسانی به موقع و همه‌جانبه به اقشار مختلف جامعه؛ توانایی ارزیابی خطر، افراد آسیبپذیر و دامنه آسیب‌ها؛ مدیریت مشارکتی بحران و استفاده از مکانیسم سرمایه اجتماعی جهت افزایش توان سازگاری جامعه به پیامدهای این همه‌گیری اشاره کرد. در ادامه به تجربه کشورهای خارجی و نحوه بهره‌برداری آنها از مکانیسم‌های مذکور در مقابله با اپیدمی کرونا پرداخته شد. در پایان ضمن تأکید بر تقویت مطالعات اجتماعی با رویکرد جامعه‌شناسی مصائب جمعی و استفاده از تجارب سایر کشورها بر این نکته تأکید کرد که ضروری است زمینه جلب مشارکت و همکاری مردم در مقابله با پاندمی کرونا و همچنین زمینه‌های ارتقای مهارت‌های شغلی و حرفه‌ای بویژه در بین گروه‌های آسیبپذیر برای ارتقای تاب آوری اقتصادی و اجتماعی در برابر سایر بحران‌های احتمالی تقویت شود.
کرونا و استیگمای بهبودیافتگان عنوان دومین سخنرانی بود که توسط آقای دکتر حسین دانش‌مهر، جامعه‌شناس و مدیر گروه جامعه‌شناسی دانشگاه کردستان ارائه شد. ایشان با ذکر این نکته که شیوع ویروس کووید ۱۹، پیامدهایی چون تمایزگذاری و فاصله اجتماعی در میان افراد جامعه را به‌دنبال داشته است هدف از سخنرانی خود را ارائه روایتی علمی و میدانی از بهبودیافتگان مبتلا به بیماری کرونا و تجربهی آنها از طرد اجتماعی عنوان کرد. دکتر دانش‌مهر تشریح کرد که چگونه تجربهی طرد اجتماعی از جانب بیماران مبتلا به کووید ۱۹، پیامدهای مخربی چون از دست دادن پایگاه اجتماعی، انزواطلبی، اخراج از حلقههای گروهی و تشدید ترس و اضطراب درونی و در نهایت، رشد تنش و التهاب اجتماعی در سطح گسترده را به‌همراه داشته است. ایشان در پایان توضیح داد که چگونه وضعیت پیشآمده منجر به سوء استفاده برخی سودجویان و دامن‌زدن به بحران موجود در خصوص احتکار کالاهای بهداشتی-درمانی و متعاقباً گرانفروشیِ این اجناس شده است.
پاندمی کرونا، عدم قطعیت و رفتارها و تصمیمات جمعیتی عنوان سخنرانی بود که در این نشست توسط دکتر سعید خانی، جمعیت‌شناس و عضو هیات علمی گروه جامعه‌شناسی دانشگاه کردستان ارائه شد. ایشان، در ابتدای سخنان خود ضمن ارائه تصویری از همه‌گیری کرونا در جهان و بیان جدید و کاملاً متفاوت بودن این پاندمی نسبت به اپیدمیهای گذشته، به اثرگذاری وسیع آن بر افراد، خانوادهها، جوامع، شهرها، اقتصاد، ساختارهای سیاسی و حتی حوزههای مختلف پژوهش اشاره کرد. دکتر خانی با برجسته کردن این نکته که ساختار سنی جمعیت تعیینکننده مهمی برای بالاتر بودن مرگهای ناشی از کرونا است، نقش میانجیگرهای اقتصادی، بهداشتی، ساختار خانوادگی و روابط بیننسلی در جوامع را نیز برای اثرپذیری بیشتر یا کمتر از این بیماری اساسی دانست. در ادامه، اثرات مستقیم کرونا بر پدیدههای جمعیتی شامل افزایش تعداد مرگها به ویژه در سنین سالخوردگی، کاهش سالهای امید زندگی در سالخوردگی، و کاهش تعداد و سهم سالخوردگان از جمعیت را یادآور شدند. همچنین، به اثرات احتمالی کرونا بر سایر پدیدههای جمعیتی از قبیل ازدواج و طلاق، حاملگیهای ناخواسته، سقط جنین، نرخهای باروری و نیز مهاجرتهای بینالمللی و داخلی اشاره کردند.
از نظر دکتر خانی، یکی از چارچوبهای مهمی که در شرایط حاضر میتواند برای تبیین تصمیمات و رفتارهای جمعیتی ازجمله ازدواج، تشکیل خانواده، فرزندآوری و حتی مهاجرت سودمند باشد، چارچوب «ترسیم روایتهای آینده» است. وی با اشاره به افزایش سرعت، پویایی و نوسانات روزافزون حاصل از جهانیشدن، امواج جدید تحولات فنّاوری و اخیراً بیماری کرونا، فراگیر شدن ریسک و به‌ویژه ابهام یا بیاطمینانی در سراسر جنبههای زندگی روزمره را از ویژگیهای جامعه امروز دانستند. وی با بیان اینکه پاندمی کرونا بخشی از این عدم قطعیت بوده و بر ابهام و بیاطمینانیهای افراد به شدت افزوده است، ترس، اجتناب اجتماعی، احساس عدم کنترل و ناتوانی مردم در پیش‌بینی احتمال وقوع وقایع را از نتایج آن دانست و اظهار کرد که در این شرایط، انتخاب در بین گزینههای موجود و شکلگیری استراتژی برای افراد دشوارتر می‌شود و کنشگران بر اساس روایتهای خود از آینده، یعنی آیندههای خیالی تعبیهشده در عناصر اجتماعی و تعاملاتشان تصمیمگیری و عمل میکنند. همچنین، به مصادیقی از پیامدهای عدم قطعیتها همچون افزایش بیکاری، نداشتن چشمانداز شغلی پایدار، تعطیلی شرکتها، کاهش ساعت کار خودکارفرمایان و کاهش درآمد، مشاغل موقت و کمدرآمد، مشکلات مالی برای برآوردن احتیاجات ضروری چون اقساط وام، اجاره و مواد غذایی و … با اشاره به مطالعاتی که اخیراً در کشورهای غربی انجام گرفته، یادآور شدند که این شرایط همگی به‌طور منفی بر نگرشها، انتخابها و تصمیمات و رفتارهای ازدواج، فرزندآوری و مهاجرت تأثیر میگذارند.
در پایان جلسه، تعدادی از شرکت کنندگان سؤالاتی را مطرح کردند و سخنرانان به آنها پاسخ دادند.
